Motywy niezalegalizowania związków nieformalnych

Motywy, dla których ludzie są skłonni odroczyć lub nie podejmować ról małżeńsko – rodzinnych mogą być bardzo złożone. Powody, dla których rezygnujemy z podejmowania określonych zachowań są istotną wiadomością informującą o naszej postawie wobec tych działań. Zdaniem D. Gębuś, określenie czynników powodujących pozostawanie w kohabitacji, jest bardzo ważnym uzupełnieniem wyobrażeń na temat tego związku.

Przyczyny niezalegalizowania związków kohabitacyjnych

Jednostki pozostające w związku niesformalizowanym w pewnym momencie swego życia są zmuszone dokonać wyboru dotyczącego dalszej przyszłości ich wspólnego życia. Niektóre pary w momencie decyzyjnym wybierają legalizację związku i do tego dążą, a inne podejmują decyzje o dalszym życiu w kohabitacji. Wybór, którego muszą dokonać przyjmuje charakter dwustopniowego procesu. Pierwszy etap obejmuje przemyślenia, czy zawrzeć związek małżeński, czy pozostać w związku nieformalnym. W czasie tej fazy dochodzi do swoistej kalkulacji plusów i minusów obu alternatyw. Drugi stopień ma na celu ocenę kosztów. Rozważane są koszty wynikające z zalegalizowania związku w porównaniu z jego opóźnieniem i dalszym pozostawaniem w kohabitacji. Ø. Kravdal przedstawia cztery główne grupy argumentów, które w sposób istotny wpływają na podejmowane decyzji dotyczących przyszłości pary. Analiza motywów, opiera się na teoriach ekonomiczno-demograficznych, przedstawiających małżeństwo w kontekście określonych reguł społecznych.

Argumenty dotyczące jakości związku

Jakość życia w związku oceniania jest z perspektywy cech partnera oraz ich znaczenia dla jakości całokształtu życia. Jakość życia w kohabitacji jest porównywana z jakością życia w małżeństwie. Ocena zadowolenia ma kluczowe znaczenie, w sposób istotny wpływa na podejmowanie dalszych decyzji. Kalkulacja jednostki opiera się na przemyśleniach – jeżeli może ona znaleźć innego, lepszego partnera bez szczególnie wysokich kosztów albo, jeżeli przypuszcza, że obecny związek nie rokuje przyszłościowo, wówczas nie planuje małżeństwa, gdyż uważa to za pomysł niemądry i niesłuszny. Dodatkowo, trudniej jednostce rozwiązać małżeństwo niż odejść ze związku kohabitacyjnego i wejść w nowy związek nieformalny. Dla wielu osób kohabitujących, małżeństwo ma bardzo duże znaczenie – utożsamiają oni związek prawnie zawarty z trwałością, uczciwością etc. W momencie, gdy istnieją podstawy dla oceny, że związek małżeński z obecnym partnerem będzie posiadał niską jakość, decyzja o zalegalizowaniu związku zostaje odrzucona, gdyż byłaby po prostu niekorzystna dla jednostki. W tej grupie argumentów istnieje zauważalne założenie, że diada osób kohabitujących nie zalegalizuje związku, jeżeli przynajmniej jeden z partnerów odczuwa niską jakość ich życia. Badania S.L. Brown potwierdzają występowanie argumentów dotyczących jakości związku, decydujących o odrzuceniu lub zawarciu małżeństwa. Wyniki z jego analiz wykazały, że ocena jakości własnego związku ma istotny wpływ na dalsze układy życiowe. Pary niezadowolone ze związku bardzo rzadko legalizowały go, częściej dochodziło do jego dezintegracji. Bardzo dużą rolę w momencie decyzyjnym odgrywa płeć. Warunkuje ona dalsze losy związku. W przypadku, gdy kobieta była niezadowolona z jakości życia z partnerem, a mężczyzna był zadowolony, zarówno małżeństwo, jak i rozstanie było prawdopodobne. W sytuacji odwrotnej, gdy to mężczyzna był niezadowolony, mniej prawdopodobne było zawarcie małżeństwa, a bardziej rozstanie.

Argumenty dotyczące różnicy jakości z powodu formalnego statusu

Jakość małżeństwa, a jakość związku kohabitacyjnego z tym samym partnerem może różnić się w sposób diametralny. Dostrzegalne różnice pomiędzy jakością tych dwóch rzeczywistości z powodu ich statusu, mają swoje wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny. Przyczyny wewnętrzne zależą od tego, w jaki sposób partnerzy podchodzą do różnicy w jakości związanej z poczuciem bezpieczeństwa w przyszłości. Zewnętrzne źródła różnicy, skupiają się na oczekiwaniach ze strony rodziny i przyjaciół. Dodatkowo wyróżnia się mniej charakterystyczne źródła, które odnoszą się do właściwych zachowań w małżeństwie. Przeobrażenie formy związku z kohabitacji na małżeństwo, powinno jawić się jako zmiana pozytywna. Dokonanie wyboru zależne jest od oczekiwań wobec zmian oraz znaczenia, jakie się im nadaje. Wielu kohabitantów jest zdania, że w związku długookresowym, wraz z czasem obniża się poziom wzajemnego zrozumienia, współdziałania, rzadziej okazywane są uczucia, co zaburza atrakcyjność wspólnego życia. Osoby, dla których wymiar aktywności i atrakcyjności jest ważny, mają przekonanie, że związek małżeński – jako forma długoterminowa – niszczy je, dlatego opowiadają się za kohabitacją.

Argumenty związane z kosztami wesela

Zawarcie małżeństwa związane jest z ponoszeniem wydatków pieniężnych, co wymaga dużych nakładów finansowych. W dodatku, organizacji wesela towarzyszy również duże zaangażowanie czasowe. W związku z tym, większa część osób kohabitujących obawia się ponoszenia takich obciążeń, stąd decydują się na związek nieformalny, skreślając tym samym małżeństwo.

Argumenty dotyczące bezpośredniego nacisku normatywnego na wybór typu związku

Koszty pozostawania w związku nieformalizowanym, biorą się z tradycyjnego podejścia moralnego do życia seksualnego oraz z powodu potencjalnych sankcji (stygmatyzacji) ze strony społeczeństwa. Ø. Kravdal podkreśla, że pary, które nie posiadają planów rodzicielskich, uznają małżeństwo za mniej atrakcyjne w porównaniu z kohabitacją. Odwrotną sytuację zauważyć można w przypadku par pragnących mieć dziecko, tudzież oczekujących na dziecko.

Zdaniem socjologów, wyróżnić można szereg motywów skłaniających pary do pozostawania w związku kohabitacyjnym. W literaturze przedmiotu spotyka się trzy grupy przyczyn, dla których partnerzy żyją w związku niesformalizowanym – prawne, ekonomiczne, ideologiczne. Przyczyny prawne skupiają się na dwóch przypadkach, w których partnerzy wybierają kohabitację, jako związek życia. Pierwszy odnosi się do diady, w której jedno lub oboje nie akceptują prawa rodzinnego i obawiają się trudności związanych z rozpadem małżeństwa, czyli posiadają lęk przed przypuszczalnym rozwodem Drugi przypadek ma miejsce, gdy już jeden z partnerów jest zaangażowany w związek małżeński, wtedy kohabitacja współwystępuje równolegle z małżeństwem. Względy ekonomiczne są najczęściej wymienianymi przez kohabitantów motywami odraczającymi ich plany małżeńskie. Względy te oparte są na potrzebach niezależności ekonomicznej, chęci zatrzymania mieszkania, obawami przed utratą renty, czy innych świadczeń socjalnych. Bardzo często do tej grupy zaliczane są pary nieposiadające wystarczających środków finansowych na ślub oraz spłodzenie i wychowanie potomstwa tudzież założenie rodziny. Brak płynności finansowej i bezrobocie stanowi ważny czynnik niezalegalizowania związku kohabitacyjnego. Najczęściej względy te dotyczą osób młodych, którzy deklarują, iż w przypadku zniknięcia przeszkody ekonomicznej zdecydują się na związek formalny. Kohabitacja stanowi wtedy formę przejściową, swoiste preludium do małżeństwa – nie można, więc pojmować jej w tym przypadku, jako alternatywy życia małżeńsko-rodzinnego.

Przeczytaj również: Nieformalne związki małżeńskie – fenomen kohabitacji

Badania dowodzą, iż małżeństwo kohabitantów zależne jest od czynników socjoekonomicznych, przede wszystkim od pozycji socjoekonomicznej mężczyzny. Zgodnie z nimi, najczęstszą grupą kohabitujących są osoby z niższych warstw społecznych. Całkiem inna grupa ludzi wybiera związek kohabitacyjny z pobudek ideologicznych. Względy o charakterze ideologicznym, „to pewna filozofia życiowa partnerów polegająca na lansowaniu wolności, niezależności oraz nieograniczonej rygorami prawnymi miłości, która – ich zdaniem, jako taka jest lepsza i dłużej trwa”. Partnerzy uważają, że nie potrzebne jest im małżeństwo by mogli być szczęśliwi. Traktują oni związek małżeński, jako przestarzałą instytucję, nieprzystosowaną do współczesnej jednostki, jednocześnie aprobując kohabitację, jako właściwą formę współżycia dwojga osób. Do podjęcia decyzji o pozostawaniu w związku kohabitanckim skłaniają również względy o charakterze podmiotowym, wyznaczane przez wiek, płeć, wykształcenie partnerów, doświadczenie życiowe, indywidualne cechy, osobowość, czy aktualne potrzeby i perspektywy rozwojowe.

Przyczyny niezalegalizowania związku w zależności od innych determinantów

Przyczyny podjęcia decyzji o kohabitacji są inne u osób młodych i starszych. Osobom młodym łatwiej zanegować społeczne i formalne normy społeczne, zrezygnować z tego, co prawnie usankcjonowane. Opierają się oni głównie na motywach ideologicznych, demonstrując przy tym swoją niezależność i poczucie wolności. W dodatku, unikają długoterminowych zobowiązań oraz planów, gdyż nie są pewni bądź dojrzali, by racjonalnie ocenić swój związek pod kątem trwałości. Zdaniem B. Wojciszke, kohabitacje nastolatków charakteryzuje „skupianie się na sobie”, czyli na realizacji własnych celów bez brania pod uwagę potrzeb partnera – przez co nie są oni przygotowani do sprostania rygorom małżeństwa. Związek kohabitacyjny stanowi dla nich praktykę „małżeństwa na próbę”. Zupełnie odmienne i bardziej skomplikowane motywy występują u osób starszych. Zazwyczaj osoby takie mają już za sobą jakiś związek, małżeński bądź nieformalny. Zabarwienie doświadczeń życiowych ma istotny wpływ na dalsze decyzje związane z ich przyszłością małżeńską. Doświadczenia negatywne powodują u jednostki strach i lęk przed kolejny nieudanym małżeństwem. Zdarza się również, że wybór ich związku kohabitacyjnego determinowany jest dezaprobatą i niezrozumieniem bliskich oraz otoczenia dla małżeństwa w późnym wieku. Ponadto brak legalizacji związku może być podyktowany względami ekonomicznymi – utratą renty po zmarłym mężu, czy trudnościami związanymi z przeprowadzeniem rozwodu.

Powody pozostawiania w związku niemałżeńskim wyznaczać mogą również różnice wynikające z płci partnerów oraz stosunek wobec pracy i kariery zawodowej. Kohabitacja jest bardziej pożądana przez mężczyzn niż kobiety. Mężczyźni pozostają w związkach nieformalnych, gdyż życie w takim związku jest dla nich bardzo wygodne i niezobowiązujące. Szczególnie mężczyźni bezrobotni bądź bez stałego zatrudnienia preferują związek niesformalizowany, gdyż nie stać ich na założenie rodziny. Odmienne inspiracje życiowe posiada kobieta. Dla niej najczęściej kohabitacja jest tylko wstępem do prawnie zawartego małżeństwa. Jedynie kobiety zorientowane na sukces w pracy, częściej wybierają kohabitację. Dla kobiet najważniejszym argumentem, aby zalegalizować związek niemałżeński jest dobro dziecka, natomiast dla mężczyzny, opinia społeczna.

Ważnymi zmiennymi wpływającymi na wybór kohabitacji są doświadczenia osobiste jednostek związane z wcześniejszymi związkami oraz wyniesione z rodziny pochodzenia, wyznaczone jej strukturą, wychowaniem oraz postawami rodziców. Najbardziej istotną zmienną okazuje się być „nieumiejętność utrzymania intymnych stosunków, jako efekt doświadczeń z poprzednich związków”. Osoby, które wcześniej żyły w związku kohabitacyjnym czy małżeńskim, rzadziej legalizują swój związek. Nie bez znaczenia są również metody wychowania funkcjonalne w rodzinie pochodzenia. Negatywne konotacje wobec małżeństwa zakłada skrajnie liberalny styl wychowania, który charakteryzuje się brakiem prawidłowej komunikacji i kontaktów pomiędzy dzieckiem a rodzicami, czy nieprzewiązywanie, a czasami nawet odrzucanie wartości rodzinnych. Jednostka wychowana w takim klimacie rodzinnym funkcjonuje w dorosłym życiu w sposób buntowniczy, nieuporządkowany, odrzucając normy i zasady panujące w społeczeństwie. Określone postawy matek wobec posiadania potomstwa przez ich dorosłe dzieci również mają wpływ na ich wybór związku. Pozytywne nastawienie kobiet i ich matek wobec potomstwa, wpływa na szanse wyboru związku małżeńskiego. Natomiast mężczyźni, których matki preferują posiadanie przez ich synów dziecka, wchodzą w dowolny związek korezydujący (zarówno małżeński, jak i kohabitacyjny).

Przyczyny niezalegalizowania związków na podstawie badań

Badania przeprowadzone przez L.Bumpass i J. Sweet wskazują, że partnerzy nie chcący zalegalizować związku kohabitacyjnego, zwykle podają jeden z trzech powodów: nie mają potrzeby by go zawrzeć, tym samym nie chcą go sformalizować, uważają, że nie jest odpowiedni czas na podejmowanie ważnych decyzji o małżeństwie, oraz testują swój związek. Pierwsza motywacja najczęściej opatrzona jest czynnikami zewnętrznymi, odmiennie niż w drugiej przyczynie, gdyż ta wyznaczona jest czynnikami emocjonalnymi oraz innymi oczekiwaniami – stanowi, więc alternatywę dla małżeństwa. Ostatni powód wprowadza wyliczanie emocjonalno-racjonalne, osoby chcą być razem, ale na początek chcą się przekonać czy będzie im ze sobą dobrze. Natomiast badania przeprowadzone na przykładzie badań w województwie opolskim, rozróżniają motywy w zależności od dwóch grup – pierwszą stanowią osoby niezwiązane uprzednio żadnymi innymi związkami, drugą te, dla których aktualny związek jest którymś kolejnym (małżeńskim bądź kohabitacyjnym). Jednostki pozostające w kohabitacji, jako w pierwszym związku, wyróżniają następujące powody: niedojrzałość do zbudowania trwałego związku, chęć pozostawania niezależnym, względy ekonomiczne – razem łatwiej i taniej, chęć sprawdzenia się, lepsze poznanie się partnerów, mniejszą odpowiedzialność za kohabitację, czy negatywne doświadczenia wyniesione z rodziny pochodzenia. Odmienne motywy wskazywane są przez drugą grupę, osoby należące do niej wyróżniają: powody religijne (dezintegracja prawna wcześniejszego związku), negatywne doświadczenie wyniesione z wcześniejszych związków, wysoko ceniona niezależność (również ta finansowa), spostrzeganie kohabitacji jako mniej problemowej. Zdaniem J. Piechnik – Borusowskiej, im młodsi partnerzy i im krótszy mają staż w wolnym związku, tym częściej podkreślają, że jest to najbardziej „wolny z wyborów, bo nie wynika z przymusu, lecz z prawdziwych stosunków między partnerami opartych na rzeczywistym zaufaniu”.

M. Clarkberg, R.M. Stolzenberg i L. J. Waite uznali, że bardzo ważne dla podjęcia decyzji o wyborze związku, pomiędzy związkiem kohabitacyjnym a małżeńskim, decydują również takie wymiary, jak: system religijny, system wartości, podział ról ze względu na płeć, stosunek do małżeństwa, jak i sposób spędzania czasu wolnego. Analiza społeczeństwa pokazała, że grupę osób kohabitujących tworzą jednostki o liberalnych postawach i wartościach. Kohabitanci nie uznają wartości tradycyjnych i rodzinnych. Występuje u nich niski poziom religijności, nie uznają religii za ważną. W dodatku, osoby pozostające w nieformalnym związku, rzadziej utożsamiają się z tradycyjnymi poglądami odnoszącymi się do płci i ich roli. Negują podział obowiązków domowych i zawodowych, ze względu na płeć. Zaznaczającą się symetria płci w związkach niemałżeńskich jest efektem zmiany modelu kobiety. Kohabitacja nie jest poszukiwana przez typowe kobiety z lat sześćdziesiątych tj. „dobre żony i matki”, lecz przez kobiety nazywane „super women”, bądź w czasach obecnych „invisible women”. Największy jednak wpływ na wybór kohabitacji ma sposób spędzania wolnego czasu. W sposób szczególny zarysowuje się ta dążność u młodszych mężczyzn, którzy rezygnują z małżeństwa, gdyż redukuje on znacznie ich czas wolny. Zauważyć można, iż osoby ceniące swój czas wolny, częściej wybierają związki niemałżeńskie – dają one im możliwość swobody.

Kohabitacja jest zjawiskiem, które występowało w każdym okresie historycznym. Od zawsze istnieją osoby niechcące, lub niemogące zawrzeć związku małżeńskiego. Dawniej dominującymi motywami nielegalizowania związków kohabitacyjnych była nierozerwalność związku prawomocnego, nierealność popełnienia mezaliansu czy po prostu brak płynności finansowej. Dziś dominują inne czynniki, które należą do bardzo skomplikowanych. Należy podkreślić, iż zaprezentowane czynniki mogą jedynie warunkować wybór kohabitacji, a nie bezwzględnie ją wyznaczać. Wspólnym deklarowanym motywem pozostawania w związku niesformalizowanym jest obopólna miłość pary. Mimo deklarowanego uczucia, partnerzy ograniczają wspólne dalsze plany, powstrzymując się przed małżeństwem czy założeniem rodziny. Sytuacja zaprezentowana jest więc patologiczna i nieuczciwa – z jednej strony deklarowana miłość opatrzona jest możliwością wyjścia ze związku.