Aby nasz organizm mógł prawidłowo rosnąć, bronić się, utrzymywać równowagę procesów, twardość kości i sprawność płciową, potrzebna jest witamina D. Ma ona wszechstronne działanie i jest generowana przez organizm samoczynnie, pod warunkiem, że dostarczymy odpowiednią ilość promieniowania słonecznego. Jeśli tego brakuje trzeba wspomagać organizm dietą i suplementowaniem. Jak ważne jest to dla nas szczególnie w sezonie jesienno- zimowym przekonują badania naukowe i praktyka zdrowego trybu życia.
Jeszcze nie tak dawno Witamina D była traktowana jako podrzędny składnik odżywczy, który ewentualnie pomaga minerałom wspierającym budowę kości ruszyć się z żołądka i zagnieździć się gdzieś przy budowie układu kostnego. Najnowsze badania wykazują jednak, że jest ona jedną z najlepszych witamin dla całego Twojego ciała.
Witamina D – co to jest witamina D oraz jakie pełni funkcje i dlaczego jest ważna dla naszego organizmu?
Witamina D to rozpuszczalna w tłuszczu witamina, która naturalnie występuje w bardzo niewielu produktach spożywczych. Jest dodawana do artykułów, ale również dostępna jako suplement diety. Może ona też powstawać samoistnie. Nasze ciało ma taką wyjątkową umiejętność produkowania Witaminy D. Jest to możliwe, kiedy promienie ultrafioletowe zawarte w świetle słonecznym uderzają o skórę i powodują syntezę witaminy D.
Witamina wytwarzana w ten sposób, ale też w postaci suplementów jest biologicznie obojętna. By stała się użyteczna i aktywna, organizm musi przeprowadzić dwie operacje hydroksylacji. Pierwsza występuje w wątrobie i przekształca witaminę D w 25-hydroksywitaminę D, znaną również jako kalcydiol. Druga występuje głównie w nerkach i tworzy fizjologicznie aktywną 1,25-dihydroksywitaminę D, znaną także jako kalcytriol.
Witamina D sprzyja wchłanianiu wapnia w jelicie i utrzymuje odpowiednie stężenie wapnia i fosforanu w surowicy. To umożliwia normalną mineralizację kości i zapobiega hipokalcemii, która objawia się, bólami mięśniowymi, skurczami, tężyczką i drgawkami.
Witamina D jest potrzebna do wzrostu kości i ich przebudowy. Bez wystarczającej ilości witaminy D, kości mogą stać się cienkie, kruche lub zniekształcone. Odpowiednie poziomy witaminy D u dzieci zapobiegają krzywicy i osteomalacji (rozmiękanie kości) u dorosłych. Wraz z wapniem, witamina D pomaga również chronić starsze osoby przed osteoporozą.
Historia witaminy D – właściwości i badania dotyczące łączenia witaminy D z innymi witaminami.
Do początków XX wieku nie było możliwe ustalenie, jakie elementy diety mogłyby sprzyjać wzrostowi, życiu i reprodukcji zwierząt wyższego rzędu oraz ludzi. W 19. wieku powszechna wśród dzieci była krzywica, która była prawdziwą plagą w epoce rewolucji przemysłowej. Nieco wcześniej zauważono już pewien związek między promieniowaniem ultrafioletowym w promieniach słonecznych i jego korzystnym oddziaływaniem na rozwój kości dzieci, ale pozostało to na etapie niepotwierdzonych naukowo praktyk. Okazało się również, że pozytywny wpływ na dzieci chore na krzywicę miało spożywanie bogatych w Witaminę D tłuszczów rybiego pochodzenia takich jak np. olej z wątroby dorsza, rekina czy wieloryba.
Jednak odkrycie witaminy A przez McColluma i Davisa w 1913 r. zapoczątkowało erę dodatków do żywności, których kulminacją było osiągnięcie również odkrycie witaminy D. Doszło do tego poprzez wyodrębnienie jej z tranu. Kolejne badania doprowadziły do powstania szczegółowego opisu działania witaminy D na poziomie fizjologicznym. Zdrowy szkielet kostny można było już uzyskać przez odpowiednie wsparcie organizmu. Druga połowa XX wieku to czas przyspieszenia w badaniach nad witaminą D. Dzięki nim poznaliśmy jej wpływ na metabolizm i funkcje organizmu.
Niektóre badania naukowe wskazują, że witamina D powinna być łączona z magnezem. Pozwala to uniknąć efektów ubocznych witaminy D i zmaksymalizować wchłanianie. Składniki odżywcze nie działają bowiem samodzielnie. Witamina D, aby działać skutecznie zużywa magnez, toteż przyjmowanie równoczesne sprawia, że działanie witaminy D jest optymalne.
Witamina D – czy można łączyć witaminę D z innymi witaminami?
Witaminy przyjmowane równolegle mogą pozytywnie oddziaływać na siebie. W innych sytuacjach, musimy jednak pamiętać, aby nie doprowadzić do ich kolizji. Witaminy mogą rzeczywiście zwiększyć wchłanianie innych składników odżywczych, w zależności nawet od pory przyjmowania. I tak witaminy rozpuszczalne w tłuszczach A, E, K i właśnie witamina D mogą być lepiej wchłaniane w przypadku posiłku zawierającego tłuszcze.
Jednakże dowody (głównie z badań na zwierzętach i komórkach) sugerują, że umiarkowane lub duże dawki rozpuszczalnych w tłuszczach witamin zmniejszają wchłanianie innych rozpuszczalnych w tłuszczach witamin – od około 10 do 50% z prostego powodu – konkurencji. Dlatego przyjmowanie witaminy D na kilka godzin przed lub po innych witaminach rozpuszczalnych w tłuszczach potencjalnie może zmaksymalizować jej wchłanianie.
Witamina D i jej aktywność biologiczna
Sama Witamina D, w formie D2 lub D3, jest uważana za biologicznie nieaktywną. W organizmie muszą zajść procesy, które uwolnią jej pozytywne działanie. To dwie enzymatyczne reakcje hydroksylowe. Pierwsza zachodzi w wątrobie, w której powstaje 25-hydroksywitamina D. Druga reakcja zachodzi w nerkach, gdzie hydroksywitamina zostaje przekształcona w biologicznie aktywny hormon, kalcytriol. On z kolei odpowiada za absorpcję wapnia i fosforanów, co jednocześnie wzmacnia budowę kości.
To najbardziej rozpowszechnione działanie kalcytriolu. Najnowsze badania sugerują, że odgrywa on również potencjalną rolę w zapobieganiu lub leczeniu raka i przewlekłych stanach, takich jak stan autoimmunologiczny (w tym cukrzyca typu 1), choroby sercowo-naczyniowe i infekcje.
Ponadto, ludzki organizm posiada szczególne receptory witaminy D. Są obecne w wielu ludzkich genach zaangażowanych w szeroki zakres klasycznych i nieklasycznych ról, takich jak regulacja proliferacji (namnażania) komórek, różnicowanie komórek i apoptozę (zaprogramowane przez organizm usuwanie zużytych lub uszkodzonych komórek).
Wpływ witaminy D na układ kostny
Niedobór witaminy D powoduje niewystarczającą mineralizację szkieletu. Zwykle określane są jako krzywica u dzieci i osteomalacja u dorosłych. U dzieci niedobór prowadzi do krzywicy, która najczęściej pojawia się od 2 miesiąca do 3 roku życia. Objawami krzywicy są skolioza, szpotawość i koślawość kolan, płaskostopie, tężyczka, zniekształcenia kości, opóźnienie wzrostu. Dzięki rozwiniętej profilaktyce, w zasadzie wyeliminowano krzywicę w krajach rozwiniętych. Występuje ona jeszcze w krajach Trzeciego Świata.
U dorosłych, niedobór witaminy D prowadzi do osteomalacji czyli rozmiękania kości, w której substancja kostna nie ulega wystarczającej mineralizacji. Jest to ciężka choroba, która wynika z utraty wapnia i fosforu.
Najważniejszych składnikiem budowy naszych kości jest wapń. Stanowi on 99,5 procent budulca układu kostnego. Ale wapń może osiągnąć swój pełny potencjał budowy kości tylko wtedy, gdy organizm ma wystarczającą ilość witaminy D. Wapnia i witamina D działają razem w celu ochrony kości. Wapń pomaga budować i utrzymywać kości, a witamina D pomaga organizmowi wchłonąć wapń.
Wpływ witaminy D na układ nerwowy i mięśniowy
Podstawowe działanie witaminy D formowanej w komórkach skóry przez syntezę fotochemiczną, to stabilizacja wapnia i metabolizmu kości. Są jednak też mniej znane, tzw. nieklasyczne efekty działania witaminy D, które ostatnio również wzbudzają zainteresowanie świata nauki. Jedną z ważnych, ale mało znanych, licznych funkcji witaminy D jest regulacja rozwoju i funkcji układu nerwowego.
Witamina D stymuluje produkcję i uwalnianie neurotrofin (białka układu nerwowego), homeostazę wewnątrzkomórkową wapnia i zapobieganie uszkodzeniom tkanki nerwowej. Badania kliniczne sugerują, że niedobór witaminy D może powodować zwiększone ryzyko wystąpienia choroby centralnego układu nerwowego (CNS), zwłaszcza schizofrenii i stwardnienia rozsianego. Odpowiednie spożycie witaminy D w okresie ciąży i okresie noworodkowym wydaje się mieć decydujące znaczenie w zapobieganiu tym chorobom.
Receptory Witaminy D znajdują się także w mózgu. Ostatnio uznano, że witamina D zachowuje się jak związek neuroaktywny (neurosteroid). Jest ona w dużym stopniu zaangażowana w kontrolę homeostazy mózgu. Odkryto, również korzystne działanie czynników wzrostu nerwów w leczeniu zaburzeń neurodegeneracyjnych: choroby Alzheimera (AD) i choroby Parkinsona (PD). Ostatnie badania na zwierzętach wykazały, że witamina D reguluje także charakterystykę behawioralną i różnicowanie mięśni szkieletowych, a zatem wydaje się regulować rozwój i homeostazę układu nerwowego i mięśni szkieletowych.
Witamina D w procesach regeneracji nerwów
Witamina D-2, roślinna forma witaminy D, może być terapeutyczna dla osób cierpiących na uszkodzenia nerwów. Bez tego suplementu uszkodzenie nerwów może stać się trwałe. W 2008 r. zbadano wpływ suplementów witaminy D-2 na szczury. Zwierzęta, które otrzymały suplementy, wykazały wzrost średnicy aksonów, które są strukturami na końcach komórek nerwowych zwanych neuronami.
Wpływ witaminy D układ immunologiczny
Witamina D działa jest jak przełącznik w ciele, włączając lub wyłączając geny i procesy, które organizm potrzebuje do utrzymania zdrowia. Aktywna witamina D jest wysyłana do wielu różnych części ciała, w tym kości, jelit, okrężnicy, mózgu i komórek odpornościowych, które mają receptory witaminy D.
Witamina D i odporność ochronna
Ryzyko wystąpienia chorób zakaźnych jest znacznie mniejsze, jeśli układ immunologiczny jest wzmocniony przez wystarczający poziom witaminy D. Włącza ona kluczowe peptydy (związki organiczne) w układzie odpornościowym, które powodują silną reakcję antybakteryjną, co pozwala na szybkie i skuteczne zwalczanie najeźdźców, zanim rozwinie się infekcja.
Witamina D i choroba autoimmunologiczna
Choroby autoimmunologiczne powstają, gdy układ odpornościowy człowieka jest mylony lub nadmiernie stresowany i zaczyna atakować własne tkanki zamiast patogenów zewnętrznych. Witamina D zapobiega temu poprzez promowanie tych komórek, które są odpowiedzialne za dokładne różnicowanie między zewnętrznymi najeźdźcami i komórkami macierzystymi.
Wpływ witaminy D układ krążenia – informacje dotyczące wpływu witaminy d na układ krążenia
Witamina D niesie również korzyści dla układu sercowo-naczyniowego. Przede wszystkim pomaga regulować komórki, ciśnienie krwi i poziom cukru we krwi w całym ciele. Badania sugerują, że jej niedobór może powodować choroby serca i związane z tym ryzyko sercowo-naczyniowe.
Można wyliczyć kilka zasadniczych korzyści dla układu sercowo-naczyniowego, wynikających z właściwego poziomu witaminy D. Jedną z podstawowych jest zmniejszenie ryzyka wystąpienia choroby wieńcowej. Jak wynika z obserwacji naukowych, osoby żyjące na terenach silnie nasłonecznionych, są mniej podatne na choroby serca, a częstość występowania choroby jest wyższa w okresie zimy, niż w lecie.
Właściwy poziom witaminy D zmniejsza ryzyko zawału serca. Naukowcy z Harvardu stwierdzili, że osoby z niskim poziomem witaminy D podwoiły ryzyko wystąpienia zawału serca w porównaniu z osobami z odpowiednimi poziomami.
Ponadto, witamina D: chroni ciało przed niewydolnością serca, zapobiega obwodowej chorobie tętnic, zmniejsza ryzyko udaru mózgu, zapobiega lub zmniejsza ryzyko wystąpienia cukrzycy, utrzymuje prawidłowe ciśnienie krwi, zmniejsza ryzyko zgrubienia ścian tętnic.
Wskazane jest skonsultowanie dawkowania witaminy D dla układu sercowo-naczyniowego z lekarzem. Nadmierne ilości witaminy D mogą bowiem powodować wchłanianie większej ilości wapnia, niż jest to konieczne. To z kolei powoduje ryzyko kamieni nerkowych lub uszkodzenie nerek. Wielu lekarzy zaleca stosowanie 1000 jm do 2000 jm dziennie u większości dorosłych.
Wpływ witaminy D układ rozrodczy – informacje dotyczące wpływu witaminy d na układ rozrodczy
Witamina D ma zasadnicze znaczenie dla zdrowego stylu życia, a także płodności. Większość przypadków niepłodności jest leczona lekami lub procedurami chirurgicznymi, a ich skuteczność wynosi mniej niż 50 procent. Znane są już badania, potwierdzające pozytywny wpływ witaminy D na płodność.
Ludzki system reprodukcyjny zawiera miliardy komórek. Każda komórka w układach rozrodczych kobiet (jajniki, jajowody, macica) i mężczyzn (jądra, prostata i cewka moczowa) zawiera kody genetyczne, a także receptor otrzymujący witaminę D.
Kiedy mamy wystarczającą ilość aktywnej witaminy D, wiąże się ona z jej receptorem, aby regulować geny w naszym systemie rozrodczym. Na przykład, aktywna witamina D w żeńskim układzie rozrodczym kontroluje geny zaangażowane w wytwarzanie estrogenów. Witamina D reguluje również kilka genów podczas procesu implantacji zarodków. Gdy system reprodukcyjny nie posiada aktywnej witaminy D, geny niezbędne do poczęcia nie są produkowane. Stąd szanse na osiągnięcie pomyślnej koncepcji są mniejsze.
Witamina D odgrywa ważną rolę w płodności obu biologicznych rodziców. Badania naukowe wskazują, że znaczna częstość występowania niedoboru witaminy D koreluje z częstością występowania przypadków niepłodności u kobiet i mężczyzn. Badacze z Mediolanu, Włochy przeprowadzili badanie 335 kobiet, które zgłosiły się do zapłodnienia in vitro. Wyniki wykazały, że kobiety z prawidłowym poziomem witaminy D miały największe szanse na ciążę. Naukowcy stwierdzili, że witamina D jest czynnikiem wpływającym na płodność.
Stan witaminy D jest związany z jakością nasienia, liczebnością plemników, ruchliwością i morfologią. Greccy naukowcy stwierdzili, że wpływ suplementacji witaminą D na stężenie testosteronu i wyników płodności jest pozytywny.
Wpływ witaminy D na działanie metaboliczne – informacje dotyczące wpływu witaminy d na działanie metaboliczne
Metabolizm to zdolność organizmu do przekształcania pokarmu w energię. Można by pomyśleć, że szybkość metabolizmu decyduje o utracie lub przybieraniu na wadze. W rzeczywistości, metabolizm jest złożonym zestawem procesów obejmującym wszystkie układy organizmu, a witamina D3 jest istotną częścią tych przemian.
Skóra i jelita wchłaniają witaminę D i wiążą ją z białkami, które przemieszczają się w całym ciele i do wątroby. Przekształca ona witaminę D3 w „kalcydiol”, w tej postaci ciało może przechowywać ją aż do wykorzystania w przyszłości. Ilość przechowywanego kalcydiolu w danym momencie jest określana jako poziom witaminy D.
Jak już zaznaczyliśmy, badania nad nietypowymi działaniami Witaminy D3 nie są jednoznaczne. Jednak niektórzy naukowcy badają jej wpływ na hiperlipidemię (zaburzenia metabolizmu) przejawiającą się w nadmiarze tłuszczu i cholesterolu we krwi, cukrzycy i po menopauzie.
U osób otyłych, najprawdopodobniej poziom witaminy D jest niski. Podobnie u osób fizycznie nieaktywnych. Jeden z badaczy stwierdził nawet, że niedobór witaminy D jest główną przyczyną otyłości i zespołu metabolicznego. Kilka badań potwierdziło również związek między niedoborem witaminy D, otyłością brzuszną i tłuszczem trzewnym. Natomiast prawidłowy poziom witaminy D może sprzyjać utracie zbędnych kilogramów.
Najlepszym źródłem witaminy D jest codzienne łapanie promieni słonecznych. Jeśli nie jest to możliwe, można użyć bezpiecznego łóżka do opalania lub suplementacji witaminą D3. Najlepiej, poświęć trochę czasu, aby sprawdzić poziom we krwi, ponieważ jest to najbardziej dokładny sposób określania, ile witaminy D jest optymalne dla Ciebie.
